زبان فارسی تاجیکی در زمان زندگی میرسیدعلی همدانی

زمان زندگی میرسیدعلی همدانی (۱۳۱۴-۱۳۸۶م.) با ایام پرآشوب انقراض دولتداری خان‌های مغول، خروج سربداران و آغاز دولتداری تیموریان مطابق می‌آید. در آن روزگار، زبان فارسی دری یا به‌اصطلاح امروزی، زبان فارسی تاجیکی در قسمت بزرگ سرزمین آسیا (آسیای مرکزی، آسیای خرد، آسیای غربی، آسیای شرقی و آسیای جنوبی) زبان عمومی بین‌المللی تلقی می‌شد و اقوام و ملیت‌های گوناگون از آن استفاده می‌کردند. این مقاله با اساس قرار دادن مطالب سفرنامۀ ابن‌بطوطه، وضعیت زبان فارسی را در روزگار پس از حملۀ مغول بررسی کرده است. طبق مستندات این سفرنامه، به‌دلیل مهاجرت بیشتر اهالی علم و ادب خراسان و فرارود در آن روزگار به دربار پادشاهان هند، زبان فارسی بین درباریان هند رواج داشته است. زبان فارسی در روزگار تیموریان نیز تا پیش از برکناری بهادرشاه، آخرین پادشاه تیموری، رونق داشته است. در این مقاله، با اشاره به نمونه‌هایی از نامه‌‌نگاری پادشاهان تیموری، دو شیوۀ نثرنویسی: نثرنویسی پرتکلف دارای سجع و قافیه، و نثر سادۀ بی‌تکلف معرفی شده است. در پایان، با ذکر نمونه‌هایی از برخی رسائل میرسیدعلی همدانی، ازجمله رساله‌های «قدوسیه»، «وجودیه»، «ذکریه»، «درویشیه» و نیز برخی اشعار او، این نتیجه حاصل شده که زبان فارسی این دوره ساده، فصیح و بی‌تکلف بوده است.